یکی از بیماری های شایع این روزهای ما انواع سرطان است. از زمان شناخت این بیماری و ویژگی های آن ، درمان های متعددی مطرح شده اند. پرتو درمانی و شیمی درمانی از رایج ترین درمان های سرطان هستند. در پرتو درمانی هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی با وارد کردن کمترین میزان آسیب به سلول‌های سالم فرد است.
روش پرتو درمانی (رادیوتراپی):
در این روش ذرات پر انرژی یا امواج با استفاده از نوع معین انرژی جلوی رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی را گرفته و سبب مرگ تدریجی آن یاخته می شوند. همچنین گاهی این فرآیند به سلول‌های سالم کنار بافت هدف نیز آسیب می‌رساند اما با این وجود بیشتر سلول ها طی فرآیند پرتو درمانی یا رادیو تراپی، عملکرد خود را بدست می‌آورند.
الف ) انواع پرتو درمانی
پرتو درمانی خارجی:
- رایج ترین نوع پرتو درمانی است.
- اشعه از دستگاهی که خارج بدن قرار دارد تابیده می‌شود.
- معمولا طی چند هفته و اغلب دو بار در روز انجام می‌گیرد.
- زمان این درمان معمولا ۲۰ تا ۳۰ دقیقه می‌باشد.
- معمولا بیماران برای این نوع درمان در بیمارستان بستری نمی‌شوند.
- درمان سرطان‌هایی مانند: سینه، مثانه، دهانه رحم، حنجره، ریه، پروستات و واژن را در برمی‌گیرد.
پرتو درمانی داخلی (براکی تراپی):
- روشی موضعی برای درمان سرطان.
- منبع اشعه در داخل بافت تومور یا نزدیک به آن قرار دارد.
- گاهی برای یک مدت در بدن می‌ماند و بعد برداشته می‌شود.
- درمان مختص به موضع است و بافت‌های سالم مورد اصابت اشعه قرار نمی‌گیرند.
- به صورت سرپایی و یا بستری در بیمارستان انجام می‌گیرد.
- درمان سرطان‌های سر و گردن، پستان، دهانه رحم، پروستات، کیسه صفرا، مری، چشم، ریه و… را در برمی‌گیرد.
- معمولا همراه با دیگر روش‌های درمانی مثل شیمی‌درمانی به کار می‌رود.
پرتو درمانی سیستمیک:
- داروی رادیواکتیو از طریق عبور در خون به بافت‌های سرطانی می‌رسد.
- می‌تواند از طریق بلع و یا تزریق وریدی به بدن وارد شود.
- مایعات بدن بیمار مانند ادرار، عرق و بزاق قابلیت پرتودهی بلند مدت را دارا می‌باشند.
- شرایط خاصی برای افرادی که در تماس با بیمار هستند، مدنظر قرار داده می‌شود.
ب) عوامل تعیین کننده نوع پرتو درمانی:
- نوع سرطان
- ابعاد تومور
- مکان تومور در بدن
- تاریخچه پزشکی بیمار
- فاصله توده تا بافت‌های سالم
پ) اهداف پرتو درمانی چیست؟
- درمان یا کوچک کردن سرطان در مراحل اولیه
- جلوگیری از بازگشت سرطان (عود مجدد) در جای دیگر
- درمان علائم ناشی از سرطان پیشرفته
- درمان سرطان بازگشتی
ت) عوارض پرتو درمانی
- احساس ضعف و خستگی
- عوارض پوستی در منطقه درمان
- ریزش مو
- تهوع
- اسهال
ث) انواع دستگاه‌های رادیوتراپی
اولین دستگاه رادیوتراپی در سال ۱۹۵۰ تولید شده که ولتاژی بیش از ۳۰۰ KVP تولید می کرد. در سال‌های بعدی با تولید دستگاه‌هایی با ولتاژ تولیدی پایین‌تر ولتاژ این دستگاه منسوخ شد. در ادامه به معرفی انواع دستگاه رادیوتراپی خواهیم پرداخت.
دستگاه‌های رادیوتراپی با پرتو گرنز
- تولید پرتو های کم انرژی مانند ۳۰ ولت
- منسوخ شده
دستگاه‌های رادیوتراپی درمانی تماسی
- تولید پرتو هایی با انرژی کمتر از ۴۰ تا ۵۰ ولت
- فاصله منبع تا سطح پوست ، کمتر از ۲ سانتی متر
- بیشتر برای درمان‌های سطح پوست
دستگاه‌های درمانی سطحی(سوپر فیشیا)
- تولید پرتو‌های ایکس بین ۵۰ تا ۱۵۰ کیلو ولت
- برای درمان تومورهای درعمق ۵ میلی‌متری
- فاصله منبع با پوست بین پانزده تا بیست سانتی‌متر
دستگاه پرتودرمانی ارتوولتاژ
- تولید پرتو‌های ایکس بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلو ولت
- فاصله منبع تا پوست ۵۰ سانتی‌متر
- ۹۰ درصد از پرتو‌های تولیدی می توانند تا عمق ۲ سانتی متری پوست جذب شوند بنابراین برای تومور های عمقی تر کارایی چندانی ندارد.
پرتوهایی از جنس ذرات سنگین
- ذراتی مانند پروتون ها، نوترون ها، دوترون ها، ذرات آلفا و پیون های منفی
- هزینه های بالا و کمبود مراکز درمانی ، استفاده این روش را محدود کرده است.
- تکنولوژی جدید
آی ام آر تی (IMRT)
- از پیشرفته ترین روش های رادیوتراپی است.
- شدت پرتو ها دارای انرژی ثابت و یکسانی نیست بنابراین می‌توان طبق نظر پزشک، شدت را تنظیم نمود.
- بافت های سالم به طور قابل توجه ای حفظ می‌شوند.
استریو تاکتیک رادیوتراپی
- دقت تابش پرتو بسیار بالا
- بیشتر برای تومورهای ناحیه سر و گردن
- برای افزایش دقت از فناوری سه بعدی بهره گرفته می شود.
گاما نایف
- تنها برای سر استفاده می‌شود.
سایبر نایف
- دقت بسیار بالا
- توانایی هدف قرار دادن موضع
- برای تومورهای با ابعاد کوچک و یا در نقاط حساس
مقالات مرتبط:
