اهدای عضو به این معنی است که یک فرد اجازه می‌دهد تا بافت و یا اندام سالم او به شخص دیگری برای پیوند اهدا شود که این پیوند می‌تواند زمانی که فرد زنده است و یا پس از مرگ او صورت گیرد.
انتقال اعضای یک فرد به فرد دیگر برای نجات زندگی یا بهبود کیفیت زندگی وی را اهدای عضو می‌گویند. اهدای عضو می‌تواند از افراد زنده (در مورد کلیه و یا اهدای قسمتی از کبد یا ریه بزرگسالان به فرزندانشان) یا از افراد مرگ مغزی و یا از افراد مرگ قلبی در شرایط خاص و با تجهیزات و تمهیدات ویژه انجام شود.
پیوندهای متداول عبارتند از: کلیه‌ها، قلب، کبد، پانکراس، روده، ریه، استخوان، مغز استخوان، پوست و قرنیه. برخی از ارگان‌ها و بافت‌ها را می‌توان زمانی که شخص اهدا کننده زنده است به شخص دیگری پیوند زد مانند یکی از کلیه‌ها یا بخشی از کبد اما در بیشتر موارد اهداء عضو زمانی صورت می‌گیرد که فرد اهدا کننده مرده باشد.
طبق آمار از تاریخ یکم اوت ۲۰۱۶ حدود ۱۲۰٬۰۰۴ نفر در آمریکا در انتظار دریافت عضو از اهداکنندگان برای نجات زندگی خود هستند. از این تعداد ۹۶٬۶۴۵ نفر در انتظار پیوند کلیه هستند. در حالی که دیدگاه‌های اهدای عضو در حال مثبت است و تعداد اهدا کنندگان رو به افزایش است اما یک شکاف بزرگ بین تعداد اهدا کنندگان نسبت به کسانی که در انتظار اهدای اعضای بدن هستند در سطح جهانی وجود دارد.
بیمار مرگ مغزی و اهدای عضو
بیمار مرگ مغزی، حرف نمی‌زند، نمی‌بیند، به هیچ یک از تحریکات خارجی پاسخی نمی‌دهد و بدون استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی قادر به نفس کشیدن نیست. تصادفات رانندگی، وارد آمدن ضربه شدید به سر، سقوط از ارتفاع، غرق شدن در آب، مسمومیت‌ها، خونریزی‌های داخلی مغز و همچنین سکته مغزی از شایع‌ترین علل مرگ مغزی اند.
در مرگ مغزی، خون‌رسانی به مغز متوقف شده، اکسیژن‌رسانی به آن انجام نمی‌شود. مغز تمام کارکرد خود را از دست می‌دهد و دچار تخریب غیرقابل برگشت میشود. اگرچه پس از مرگ مغزی اعضای دیگر از جمله قلب، کبد و کلیه ها هنوز دارای عملکرد هستند، اما به تدریج در طی چند روز آینده، از کار خواهند افتاد.
چه اعضاء و بافت‌هایی قابل اهدا است؟
اعضای قابل اهدا: قلب، ریه‌ها، کبد، روده‌ها، لوزالمعده و کلیه‌ها می‌باشد. علاوه بر این اعضا، برخی از بافت‌های بدن نیز قابل پیوند می‌باشند. با اهدای قرنیه می‌توان بینایی را به فردی که دچار صدمه شدید به چشم شده باز‌گرداند. تاندون و غضروف باعث بازسازی اعضای آسیب دیده مربوطه می‌شوند. پیوند استخوان می‌تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دریچه قلب برای کودکان با بیماری مادرزادی دریچه‌ای و بزرگسالان با دریچه آسیب دیده به کار می‌رود.
پیوند پوست نجات بخش بیماران با سوختگی شدید می‌باشد. پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در بعضی از سرطان‌های خون می‌باشد. برخلاف عضو، بافت می‌تواند تا ۲۴ و یا حتی ۴۸ ساعت بعد از مرگ فرد اهدای شود و حتی می‌توان آن را برای مدت‌های طولانی ذخیره کرد.
روند اهدا
اهدا کنندگان اعضای بدن معمولاً در زمان اهدا مرده‌اند اما این امکان وجود دارد که در زمان اهدا، فرد اهدا کننده زنده باشد. برای اهدا کنندگان زنده، قبل از اهداء عضو از آن‌ها آزمایش‌های گسترده‌ای گرفته میشود. همچنین آن‌ها مورد ارزیابی‌های روانی قرار می‌گیرند تا پزشکان متوجه شوند که آیا واقعاً فرد اهدا کننده رضایت کامل نسبت به اهداء عضو را دارد یا خیر و در آخر در روز اهدا، فرد اهدا کننده و فردی که قرار است عضو و یا بافت به او پیوند زده شود در بیمارستان حاضر می‌شوند.
اهدای عضو بدن
برای اهدا کنندگانی که مرده اند، معمولاً این افراد قبل از مرگ بصورت داوطلبان با اهداء عضو خود پس از مرگ موافقت می کنند. اما در برخی موارد که امیدی به زنده ماندن فرد نیست (مانند زمانی که فرد ضربه مغزی می شود) با رضایت خانواده فرد و با توجه به اینکه کدام یک از اعضاء او قابلیت پیوند زدن را دارند، اعضای فرد را اهدا می کنند.
لازم است ذکر شود در این چنین مواردی که احتمال زنده بودن شخص کم است، قبل از هرگونه اقدامی، پزشکان با چندین بار آزمایش مطمئن می شوند که احتمال زنده بودن فرد بسیار ناچیز است. همچنین آزمایش هایی توسط یک متخصص مغز و اعصاب انجام می شود تا مشخص شود که آیا فرد می تواند به زندگی ادامه دهد یا خیر.
درصورتی که حتی درصدی احتمال زنده ماندن شخص وجود داشته باشد، عمل پیوند انجام نمی گیرد. اعضای بدن پس از مرگ ممکن است در بیمارستان و در دستگاه تهویه مکانیکی قرار گیرند و یا از روش های دیگر برای حفظ اندام در وضعیت خوب استفاده شود.گفتی است که اهدا کنندگان و خانواده آن های هیچ کدام از هزینه های اهدا را پرداخت نخواهند کرد.
جراحی این فرایند بستگی به اندام هایی که اهدا می شوند دارد. پس از جراحی اندام از بدن فرد اهدا کننده توسط جراحان، اندام را در سریع ترین زمان ممکن به دریافت کننده پیوند می زنند. زیرا اکثر اعضای بدن فقط چند ساعت می توانند خارج از بدن سالم بمانند. زمانی که عضوی از بدن فرد اهدا کننده خارج شد، محل آن را ترمیم می کنند و سپس جنازه را تحویل خانواده شخص برای مراسم تدفین و یا سوزاندن می دهند.
کدام بیماری های زمینه ای مانع اهدای عضو فرد خواهند شد؟
بیماری های عفونی مانند ایدز و اکثر بد خیمی ها مانع از اهدای عضو خواهند شد. البته همه این شرایط در زمان فوت شخص مجدداً ارزیابی می گردند.
آیا جسد اهدا کننده مرگ مغزی پس از اهدای عضو تغییر شکل می دهد؟
به جای اعضای برداشت شده پروتز گذاشته شده و جای عمل فقط به صورت یک خط از بالای جناغ سینه تا ناف که به صورت پلاستیک دوخته شده دیده میشود. جسد اهدا کننده پس از این ترمیم بسیار دقیق و ظریف به سرد خانه فرستاده می شود و روز بعد در هر نقطه ای از کشور که مد نظر خانواده باشد ، جهت خاکسپاری تحویل ایشان می گردد.
کارت اهدای عضو
باورهای غلط درباره اهدای عضو
بنابر گزارش مایوکلینیک، اگر به اهدای عضو اعتقادی ندارید، اگر هرگز به این اقدام انسان دوستانه فکر نکرده اید و یا به دلیل نداشتن اطلاعات کافی هنوز تصمیم به این کار نگرفته اید خواندن مطلب زیر به شما کمک می کند بهترین و درست ترین تصمیم را در این زمینه بگیرید:
اولین باور اشتباه: اگر کارت اهدای عضو داشته باشم و در صورتی که حادثه ای برایم رخ دهد، پرسنل بیمارستان ممکن است برای نجات من تمام تلاش خود را به کار نگیرند.
این تصور کاملا اشتباه و بی اساس است. زمانی که فردی برای درمان بیماری یا مجروحیت به بیمارستان منتقل می شود تمرکز تمامی پزشکان روی حفظ جان بیمار است و در قبال آن پاسخگو هستند.
دومین باور اشتباه: ممکن است هنگام صدور گواهی فوتم هنوز زنده باشم و پزشکان مرگم را به اشتباه گزارش کرده باشند.
حقیقت این است که روی افراد دارای کارت اهدای عضو تست های بیشتری انجام می شود تا صحت فوت آنان تایید شود و سپس جراحی های مربوط به خارج کردن اعضای اهدایی صورت می گیرد.
سومین باور اشتباه: اهدای عضو خلاف اصول مذهبی است.
این بار هم اشتباه می کنید چون اهدای عضو یک اقدام انسان دوستانه و زندگی بخش است و با اصول و باورهای اکثر مذاهب مطابقت دارد. در صورتی که همچنان نسبت به این کار به قطعیت نرسیده اید می توانید با افراد مورد اعتماد مشورت کنید.
چهارمین باور اشتباه: کمتر از ۱۸ سال سن دارم و برای این تصمیم جوان هستم.
به لحاظ قانونی این جمله درست است اما والدین از این قدرت برخوردارند تا در مورد اهدای عضو فرزندشان تصمیم گیری کنند. همچنین افراد کمتر از ۱۸ سال می توانند تمایل خود را برای اهدای عضو را با والدینشان در میان بگذارند.
پنجمین باور اشتباه: برای اهدای عضو مسن هستم و اعضای بدن فرد مسن مناسب هیچ بیماری نیست.
باید بدانید که تصمیم در مورد مناسب بودن اعضای بدن فرد برای اهدا بر اساس استانداردهای پزشکی و نه سن و سال انجام می شود.
ششمین باور اشتباه: از وضعیت سلامتی خوبی برخوردار نیستم.
تنها برخی از بیماری ها موجب می شود فرد نتواند اعضای بدن خود را اهدا کند و معاینات انجام شده توسط پزشک تعیین می کند که فرد آمادگی اهدای عضو را دارد یا مناسب این کار نیست.
هفتمین باور اشتباه: افراد ثروتمند و مشهور در راس فهرست منتظرانِ دریافت عضو اهدایی هستند.
این تصور هم اشتباه است چون زمان اهدای عضو ثروتمند بودن و داشتن شهرت در اولویت نیست. همچنین افراد ثروتمند و مشهور متفاوت از افراد دیگر تحت درمان قرار نمی گیرند.
افراد مشهوری که کارت اهدای عضو دریافت کرده اند
در زیر برخی از افراد مشهوری را که کارت اهدای عضو دارند نام برده ایم:
بهرام رادان
شبنم مقدمی
مهرداد میناوند
میلاد میداودی
سپیده خداوردی
امین زندگانی
رضا ایرانمنش
آناهیتا همتی
حنیف عمران زاده
حدیث فولادوند
پندار اکبری
الهام پاوه نژاد
قوانین در ایران
در ایران شخص اهداکننده موظف به پرداخت هزینه های جراحی نیز می باشد و دولت تنها به عنوان کمک، مبلغ ۱۲۰۰ دلار به اهداکنندگان پرداخت می کند؛ بعلاوه یک سال استفاده محدود از بیمه درمانی. دریافت کنندگان نیز موظف به پرداخت هزینه عمل جراحی شخص اهداکننده نیز هستند و هزینه آن بین ۲۳۰۰ دلار تا ۴۵۰۰ دلار متغیر است. اما با تشکیل مؤسسات خیریه، بخشی از این هزینه ها توسط خیرین پرداخت می گردد.
اهدای عضو از نگاه شرعی
در صورتی که فرد اهدا کننده مسلمان باشد، لازم است پیش از اقدام به تشریح و اهدای عضو نظر مرجع تقلید در این باب پرسیده شود. چرا که اهدای عضو از دیدگاه شرعی مسئله ای است که با اختلافات نظری همراه است.
